TR
Sigara Bağımlılığı ve Tedavisi Üzerine
Dr. Ayhan GÜRSOY; sigara bağımlılığı içinde birden fazla unsur barındırdığı için tanımlaması da tedavisi de zorluklar içermektedir.
Tanımını yaparken keskin sınırlar çizmekten kaçınmak gerekir yoksa tedavisi esnasında olumsuzluklarla karşılaşma ihtimali çok artar. Bağımlılığın aşamaları mevcut olup her birinin oluşma zamanı ve tedavi süreleri birbirinden çok farklıdır. Sigara bağımlılığı üç parametresi olan kompleks bir kavram olup oluşum sırasına göre aşağıda ayrı ayrı olarak ele alınmıştır.
1- Psikolojik Bağımlılık
2- Fiziksel Bağımlılık
3- Alışkanlık
PSİKOLOJİK BAĞIMLILIK
Çocukluktan gençlik dönemine geçiş veya gençlikten erişkinlik dönemine geçiş sürecinde bağımlılık açısından çok önemli bir risk vardır. Bu geçiş sürecinde, biran evvel toplum tarafından kabul edilme ve birey olabilme çabası içindedir. Çevresel etmenlerden
etkileşimin en çok olduğu bu dönemde, ‘’model’’ olarak seçilen kişinin (anne-baba, yakın akraba, arkadaş, sanatçı…) sigara içiyor olması halinde bireyimiz de bu süreçte sigarayla tanışacaktır. Tanışmanın ilk nefesinde sigaranın tadı ve kokusu açısından hayal kırıklığı yaşansa da ruhunda yarattığı tatlı haz bireyin gönlünü fetheder. Çünkü ilk nefesten sonra biraz daha ‘’model’’e benzediğini düşünecektir. Bundan sonra bulduğu her fırsatta sigaraya daha fazla yaklaşacaktır. Sigaraya yaklaştıkça sigaranın bireye sunduğu psikolojik etki gittikçe şiddetini artıracaktır.
Sigaranın ağzında bıraktığı kötü tat artık yerini keyifli bir lezzete bırakmıştır. Hayattan beklentinin ve heyecanın en yoğun olduğu bu yaşlarda sigara bireyin en yakın ve en kolay ulaşabileceği arkadaşı olur. Psikolojik olarak bireye sağladığı destek inanılmaz seviyede yüksektir. Heyecanını yatıştırmak, yalnızlığını gidermek, korkusunu paylaşmak, geleceğe ait kaygılarını gidermek, sinirlerini yatıştırmak, aşkını anlatmak, çaresizliğini gidermek, sevincini paylaşmak gibi nice insani duygularının tamamını çok küçük bir ücret karşılığı kolayca paylaşabileceği en yakın dostundan yardım alarak bu geçiş sürecini tamamlayacaktır.
Sigara bağımlılığı konusunda ebeveynlerin verdiği öğütler ve kitapların yazdığı bilimsel gerçekler birey üzerinde az da olsa endişeye sebebiyet verir ama bu endişeden kurtulmasında ona yardımcı olan genç bedeni ve zamanın çok oluşudur. Ebeveynlerinin
yanında sigara içmeden rahatça durabildiğine göre bağımlıkla ilgili bir problemin olmadığını düşünerek problemin çözümünü zamana bırakmak isteyecektir. Sigaradan kurtulmak gibi bir problemi yoktur. Lazım oldukça sigaradan destek almaya devam edecektir.
Sigaranın psikolojik desteği uzun sürecektir.
Gençlikten erişkinliğe geçişini tamamlamış olmasına rağmen bireyin küçük bir ücretle ulaşabildiği (ucuz) dostunu kaybetmeye pek niyeti yoktur. Yaşamın yavaş yavaş rayına girdiği otuzlu yaşlarda bu dostluk az da olsa sorgulanmaya başlar. Bireye sağladığı psikolojik destek önemini yitirir. Artık yalnızlığa, çaresizliğe, parasızlığa, heyecana, aşka çözüm üretmesi bir yana bedenine zarar da vermeye başladığını düşünür olmuştur bireyimiz.
Otuzlu yaşlarda olan bireyimiz yaşının verdiği olgunlukla tabiî ki en kısa zamanda bu kötü arkadaştan kurtulma kararı alacaktır. Bu kararı alıp ‘ilk uygulaması‘ ne yazık ki o ana kadar hiç fark etmediği ‘’fiziksel bağımlılığa’’ kurban gidecektir. Büyük bir hevesle giriştiği sigaradan kurtulma operasyonu fiziksel bağımlılığın yarattığı yoksunluk sendromu nedeniyle fiyasko ile sonuçlanır. Ruhsal aygıtın yöneticisi konumundaki süper ego (vicdan) ego (benlik- kişlik) üzerinde çok yoğun bir baskı oluşturarak, vicdanla benlik arasında çok sert kavgaya neden olacaktır. Bu kavga kişinin kendini; değersiz, yetersiz hatta beceriksiz hissetmesine neden olacaktır. Vicdanı tarafından ‘’İrade’’sinin zayıf olduğunu kabul etmeye zorlanan bireyin imdadına bazı savunma mekanizmaları yetişip, benliğini zalim vicdanından kurtarır. Stresin azalmadığı, yaşamdan beklentilerin halen tüm hızı ile devam ettiği bir süreçte yanlış bir zamanda sigara bırakma kararı aldığını, o yüzden biraz daha zaman isteyerek ileriki bir tarihte bu alışkanlıktan kurtulacağına söz vererek benliğini zalim vicdanın dan kurtarır.
Çatışma ucuz atlatılmıştır ama ilerisi için hayli endişe vericidir…
Zaman hızla akıp tükenmektedir. Aralıklarla vicdanı tarafından uyarılara maruz kalan benliği kısa süreli anksiyete yaşamaktadır. Bir de buna çevre baskısı eklenince sigara bırakma kavramı sevimsiz bir hal almıştır. Ya bundan kurtulacak ya da kalıcı bir çözüm bulacaktır. İlk sigara bırakma deneyimini hatırlayınca aynı vicdan-benlik çatışmasını tekrar yaşamak istemeyecektir. Bu durumda kolay olan iki yoldan birini seçecektir. Birincisi; sigara bırakma işini çok daha ileride bir zamana erteleyerek uzunca süre rahat etmek, ikincisi ise; içinde bulunduğu durumu yadsıyarak (inkar ederek) sigara içmeyi yücelterek (övme) kurtulmak gibi bir düşüncesinin olmadığını kendisine ve çevresindekilere inandırma yolunu seçecektir.
Sigaranın psikolojik bağımlılığı bireyin sigaradan kurtulmayı denediği ilk girişiminde sonlanmıştır fakat başarısız olduğu için kişi halen devam ettiğini zanneder. Sigaraya başlama yaşını ortalama 15-20 yaş olduğunu bilgisinden yola çıkarak psikolojik bağımlılığın süresi ortalama 10-15 yıldır diyebiliriz.
